Màu nền Màu tối Mặc định Xám nhạt Xanh nhạt Xanh đậm Vàng nhạt Màu sepia Vàng đậm Vàng ố

Font chữ: Palatino Linotype Bookerly Segoe UI Patrick Hand Times New Roman Verdana Tahoma Arial

Chiều cao dòng: 100 120 140 160 180 200

Kích cỡ chữ:

Mỗi làng ở trong khoanh tre bao quanh, dẫu cho làng có đường cái chính xứ ngang qua, người đi lại như mắc cửi thì đầu làng cũng kín đáo xanh ngắt một luỹ tre gai ngăn hai bên địa giới làng xóm với cánh đồng. Bây giờ các làng quanh Hà Nội hiếm bụi tre, cây tre, nhưng mỗi cái cây ở thôn xóm cũng như con người đều mang sự tích cuộc đời và cái hồn cốt của nó.

Nhà có người ở, lại có tổ tiên, đến giỗ tết các cụ về, trên bàn thờ trang trọng giữa nhà. Trong bếp có vua bếp, cuối năm lên chầu trời vài hôm. Còn thần đất - có khi nhập vào con chó đá canh cổng lúc nào cũng ngồi đấy. Người chung đụng với thánh thần, tổ tiên, ma xó ma trơi, ma người thắt cổ, ma người chết đuối, tưởng tượng chỗ nào ma cũng nhởn nhơ.

Cái đình là trung tâm của làng. Làng nào cũng có đình thờ ông thần hoàng. Đình được cất cao ráo khang trang, thế tất theo phong thủy, nơi phong quang nhất làng.

Mọi công chuyện làng xóm đều được đem ra đình: kiện tụng, thề bồi, cưới xin, ma chay, thuế má, quan nha bắt lính, xử tội kẻ trộm và các giấy tờ, mọi sai phái, mọi thủ đoạn phe cánh, cuộc chè chén và các cuộc ẩu đả đánh chém nhau của các quan làng đều xảy ra ở chốn đình trung.

Ở đình có hương lý lại có ngai thờ ông thần hoàng thiêng liêng uy nghi. Ông thần trông coi làng sáng soi trên đầu người. Thần hoàng đã xuất hiện từ nghìn xưa, mọi triều đại thay đổi, nhưng vua đời nào cũng phong sắc cho thần hoàng làng. Các vị thượng đẳng phúc thần được tế lễ thờ phụng là nhân vật tiền sử như Thánh Gióng, có khi là những anh hùng có thật. Lý Thường Kiệt, đức thánh Trần, Phạm Ngũ Lão, bà Ỷ Lan. Có khi là người vô danh chết vào giờ linh được hiển thánh. Thời cận đại, nhiều nơi ở vùng biển phía bắc làm đền thờ Nguyễn Công Trứ, ông quan có công lấn biển khẩn hoang.

Quãng 1920, chính quyền Pháp cải cách nông thôn làm cải lương hương chính, cách ly tinh thần và quyền lực ông thần hoàng làng, việc làng xóm đem ra nhà hội đồng. Nhưng chẳng bao lâu nhà hội đồng bỏ đổ nát, các ông chánh lý, kỳ mục, tộc biểu lại chui vào đình, dưới quyền uy ông thần hoàng làng.

Trong làng, chỗ nào cũng chung chạ giữa người với thần phật và những con ma. Người thắt cổ, người chết đuối, ở các gò giữa xóm nghe đồn có đám vịt vàng, cái mô gạch đá ông Đống ven đường, đều được nén hương, tảng gạch đắp để ông Đống phù hộ cho khỏi mỏi chân đường xa. Cả đến cây đa, cây muỗm, cây đại, cây nhãn - những cổ thụ từ đời trước, các cây lão lai ấy đều hình như có con ma ở, ma giữ cây.

Lại còn những con ma lang thang. Trẻ con hay khóc đêm, bà cầm dao ra chém gió, chém bờ rào cúc tần, lẩm nhẩm khấn đuổi: Phạm Nhan! Phạm Nhan! Mày mà trêu cháu tao thi mày đứt cổ như thế này này... Con quái Phạm Nhan như con ma cà rồng trên mạn ngược hay rình mò, trêu cho trẻ con khóc đêm.

Có thánh thần ở đình đền, có phật trên chùa, có ma mọi nơi và có tổ tiên trong nhà. Có điều khác nhau là ngày giỗ tổ tiên và khấn mời người đã mất về với con cháu và gia đình, không gọi đấy là ma, mà là hồn người về.